Kiedy „narodziła się” Dobra?
Niniejsze dywagacje zacząć należy od określenia dokumentu, w którym po raz pierwszy pojawia się nazwa „Dobra”. I od razu należy powiedzieć, iż nie zachował się on do czasów współczesnych w oryginale (na dzień dzisiejszy przynajmniej nic nie wiadomo o jego istnieniu). Co nie oznacza, że nie wiadomo nic o jego treści. Zachowały się bowiem jego kopie i to one staną się podstawą do rozwiązania zagadki. Na obecnym etapie badań znane są dwie kopie dokumentu, o którym mowa. Jedna przechowywana jest w Archiwum Parafii w Dobrej, druga zaś w Archiwum Diecezjalnym w Tarnowie. Obie powstały w XVIII w. (odpowiednio w 1781 r. i 1785 r.). Obie odnoszą się do tego samego wydarzenia – erekcji parafii w Dobrej i roku 1361. A wyglądają tak:
Co można powiedzieć o obu dokumentach? Każdy z nich jest dokumentem papierowym (co wskazuje, iż nie może być to XIV-wieczny oryginał, który musiałby być dokumentem pergaminowym). Oba pochodzą z XVIII w. W obu dokumentach, na końcu, pojawia się ta sama formuła datacji, mówiąca o miejscu wystawienia oryginalnego dokumentu. Brzmi ona następująco: Datum et actum Cracoviae die luna secunda mensis augusti, anno Domini millesimo tercentesimo sexagesimo primo. Gdyby chcieć przetłumaczyć ten fragment dokumentu, można by zapisać: „Działo się i wystawiono [dokument] dnia 2 miesiąca sierpnia, roku 1361”. Niby wszystko jasne, ale w wersie pojawia się jeszcze sformułowanie: „die Luna secunda”, stanowiące klucz do rozwiązania dokładnej daty pojawienia się nazwy „Dobra” po raz pierwszy.
Owo sformułowanie „die Luna”, a właściwie w mianowniku dies lunae odnosi się do dni tygodnia w języku łacińskim i oznacza nic innego, jak poniedziałek [3. T. Wierzbowski, Vademecum. Podręcznik dla studiów archiwalnych, Lwów – Warszawa 1926, s. 12.]. A zatem „die luna secunda” będzie oznaczało drugi poniedziałek.
Jeżeli już wiadomo, że nazwa „Dobra” pojawia się po raz pierwszy w dokumentach (najstarszy zapis) w drugi poniedziałek sierpnia 1361 r., warto by ustalić, który to był dokładnie dzień tego miesiąca. Aby tego dokonać, należy posłużyć się odpowiednimi tablicami chronologicznymi. Pierwsza z nich odnosi się do Wielkanocy w danym roku. Sprawdza się więc, kiedy w danym roku wypadły święta Wielkiej Nocy. W 1361 r. było to 28 marca.
W zależności od Wielkanocy występowały kolejne dni kolejnych miesięcy. To można sprawdzić w innych tabelach chronologicznych, mianowicie w tabelach dni. Dla drugiej połowy roku 1361 wygląda ona następująco:
Łącząc obie tabele, można postawić tezę, iż drugi poniedziałek w sierpniu 1361 r. przypadł na 9 dzień tego miesiąca. Co za tym idzie, data 9 sierpnia 1361 r. stanowi początek używania nazwy „Dobra” w dokumentach, a zatem można powiedzieć, iż wtedy „narodziła się” Dobra. Datacja jest dokładna, jednak tak postawiona teza (z narodzinami) jest dość trywialna. Dobra musiała istnieć wcześniej, gdyż dokument, który po raz pierwszy wymienia tą nazwę, eryguje, czyli ustanawia, parafię, podając konkretne tereny. Etymologowie wiążą ponadto powstanie Dobrej z najazdem tatarskim z ok. 1241 r., kiedy to mieszkający na tych terenach dobrzy ludzie mieli uratować jeńców, którym Tatarzy odcięli języki. Tak mówi m. in. legenda o dziadach śmigustnych. A że w każdej legendzie zagrzebane jest ziarnko prawdy… Ponadto Dobra może być starsza, gdyż, jak wspomniano wcześniej, dokument erygujący parafię nadawał jej prawo odprawiania Mszy w domniemanym rektoracie. Ale na obecnym etapie badań jest to teza nie do obronienia. Dlatego też przyjmuje się, iż data powstania parafii jest tożsama z oficjalną datą powstania wsi. Zatem nie jest to, jak do tej pory podawano, 2 sierpnia r., ale 9.
Oprac. A. Cieślik
